Küre Dünyaya
göre lise bilgilerimizi hatırlayalım.
“Bir noktada
Güneş’in gökyüzündeki konumuna göre belirlenen saate yerel saat denir
Dünya
üzerindeki herhangi bir yere Güneş ışınlarının gün içerisinde en büyük açıyla
geldiği an o yerin öğle vaktidir ve saat 12:00’dir
İki meridyen
arasında (1 derecelik boylamda) 4 dakika yerel saat farkı vardır
Dünya kendi
ekseni etrafındaki dönüşünü 24 saatte tamamlar”
Böylece Lise Coğrafya derslerinden bihaber olmadığımızı da göstermiş
olduk :)
Şimdi biraz
daha odaklanır ve yazacaklarımı eklediğim görsellere de bakarak dikkatlice
okursanız küre dünya için anlatılan yukarıdaki verilerin düz dünya için de
aynen geçerli olacağını anlatmak / göstermek istiyorum. Dolayısıyla
yazacaklarım düz dünya kanıtı değildir sadece “küre dünyada yerel saatler var,
aynı boylamdaki bölgelerin yerel saati aynı oluyor bu kürenin kanıtıdır” diyen
çok bilmişlere, bu verilerin düz dünya için de geçerli olduğunu gösterip heveslerini
kursaklarında bırakmak istiyorum. Let’s go *_*
Eklediğim
görsel Day & Night Map android uygulamasından. Bu uygulama bir düz dünya
uygulaması olmasa da Güneş ışıkları yerine Güneş sembolünü coğrafya coğrafya
gezdirerek aslında bizim “Güneş düz dünya üzerinde geziniyor” fikrimizi en azından
görsel açıdan destekliyor (Düz Dünyacıların telefonuna indirip kullanmasını
tavsiye ederim)
İş bu
görsele gelince Güneş sembolüne baktığımızda Afrika kıtasının üzerine gelmiş ve
boylam mantığıyla düşündüğümüzde daha yukarıda bulunan Türkiye’nin üzerinde
olduğunu görüyoruz. Görselde saat 12:00’yi gösteriyor. Yukarıdaki Coğrafya notlarını
hatırlarsak Güneş’in o noktaya en büyük açıyla geldiği an öğle vaktidir ve saat
12:00’yi gösterir diyordu. Düz Dünya modeline göre de değişen pek bir şey yok
aslında. Sadece yorum farkı var diyelim şöyle ki Güneş’in yukarıda gezindiğini
düşündüğümüz için saat 12:00 yani öğle vaktinde Güneş hangi coğrafyanın
ÜZERİNDE ise o bölge öğlen vaktini yaşar deriz. Bakın küre dünya anlatımına
göre de 12:00 civarında güneş ışıkları en büyük açıyla o bölgeye vuruyor ve
öğlen vaktini temsil ediyorsa benzer bir açıklamayla ama bu kez “güneş ışıkları”
yerine bizzat Güneş o coğrafyanın üzerinde dolayısıyla en büyük açı olan 90
derece dik açıyı yapmakta bu durum da Güneş o coğrafyanın üzerinde olduğu için
o bölge hem sıcaklık hem ışık yoğunluğu açısından “zirve yapmakta” ve bu duruma
öğlen vakti demekteyiz.
Durun daha yerel saatlere gelmedim ama azcık zeki
olanlarınız tehlikenin farkındalar bence :)
Şimdi yine
aynı görsel üzerinde Güneş’in aydınlattığı hem sağ taraftaki hem sol taraftaki
en uç noktalara bakalım. Güneş ışığının sol tarafta aydınlattığı en uç kısımlar
Güney Amerika (Brezilya vb) coğrafyasını, sağ tarafta aydınlattığı en uç
kısımlar ise Avustralya'yı gösteriyor. Konuyu dine getirmek için değil,
sadece yerel saat açıklamasını daha gündelik yaşantıya uyarlamak için şöyle bir
varsayımda bulunalım istiyorum. Aylardan Ramazan ayı olsun ve tüm dünya oruç tutsun varsayalım (hemen gülmeyin sadece konuyu anlamak adına bir varsayım yapıyoruz) Sol tarafa bakalım, Güneş’in aydınlığının en uç noktasını
gösteren çizgi sanki Güney Amerika’yı ikiye bölmüş gibi.. Bu coğrafyanın sağ
veya doğu tarafında çoktan sahur olmuş, sabah namazları kılınmış gün ağarmış
oysa bölgenin sol yani Batı tarafı henüz karanlık ve insanlar acele acele yiyip
içiyor kulakları da hocada :) Sanırım olayı anladınız ama yine de iftarı da yapalım
derim ve dikkatimizi bu kez görselin sağ tarafına Avustralya kıtasına
çevirelim. Güneş’in aydınlığının en uç noktasını gösteren sağ taraftaki çizgi
Avustralya’nın en sağ yani en doğusuna kadar erişiyor. Bakınız en doğuda hava
kararmaya başlamış yani iftar için orada top patlamış ve hızlı hızlı yemek
yiyenler sigarasızlık, çaysızlık hasretine son vermiş. Avustralya’nın batı
tarafı ise sabırsızlıkla top patlasın diye beklemede..
Sahur
ve iftar vakitlerini de yerel saatlere göre belirlediğimiz için konu
aydınlanmıştır diye düşünüyorum.
Evet Güneş’in üzerinden geçtiği ve 90
derece açı yaptığı bölgeler öğlen vaktini yaşarken, Güneş ışıklarının doğuda ve
batıda ulaştığı son noktalar ise sabahı ve akşamı yaşıyorlar. Ve evet tepsi gibi düz
bir dünyada yerel saatlerin bu açıklaması, 150 milyon
km uzaktan gelen Güneş açılarına göre oluşması açıklamasına göre daha anlaşılır, daha
gerçekçidir -bizce-
Şimdi finale
doğru düz dünyayı büyükçe bir tepsi pastaya benzetelim. Bu pastayı her biri 1
derecelik incecik dilimlerden oluşacak şekilde 360 parçaya bölelim. Elimizde
360 incecik pasta dilimi var. Şimdi her bir dilimi 4 dakikada yiyelim veya
birine ikram edelim. Niye 4 dakika derseniz en üstteki Coğrafya notlarını
hatırlatırım ve amacımız küreye uyarlanan verilerin düz dünyada da çalıştığını
göstermek idi ve küreye göre yapılan bir açıklamanın düz dünyada da
açıklanabileceğine dair son hamlemiz geliyor
Bir ince
dilim pasta 4 dakikada yeniyorsa, 360 ince dilim pasta kaç dakikada yenir?
360 x 4 =
1440 dakikada kocaman tepsi pasta bitiyor.
1440 dakika
1440:60 = 24 yani bir tepsi pasta 24 saatte bitiyor ;)
Afiyet olsun
*_*
Küre
için kullanılan matematik, düz dünya için de geçerli.